ΣΤΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΤΗΣ ΠΕΝΤΕΛΗΣ

 

περιμένοντας την αναχώρηση

 

Ο Γκιούλιβερ, περιμένοντας να έρθει η ώρα της αναχώρησης για την εκδρομή στην Πεντέλη, καθόταν στο σαλόνι του ξενοδοχείου του μαζί με άλλους συνταξιδιώτες μπροστά στην τηλεόραση. Σε λίγο θα άρχιζε το τηλεπαιχνίδι, που παρουσίαζε ο ξεναγός τους.

Στην οθόνη φάνηκε η συμπαθητική μορφή του και δυο ομάδες από παιδιά. Ήταν μαθητές και εκπροσωπούσαν τα Σχολεία τους.

«Αγαπητοί τηλεθεατές μας, σας καλωσορίζουμε στην «Περιήγηση στη Χώρα των Γιγάντων, των ουρανίων σωμάτων και του διαστήματος», το τηλεπαιχνίδι αστρονομικών γνώσεων. Σας θυμίζω ότι παίζουμε για την χαρά του παιχνιδιού. Τα δώρα μας είναι συμβολικά, βιβλία και συνδρομές στο περιοδικό «Η Επιστήμη για όλους» και προορίζονται για νικητές, αλλά και νικημένους, γιατί επιβραβεύουμε την προσπάθεια και θέλουμε να βοηθήσουμε όλους να επεκτείνουν τις γνώσεις τους. Σήμερα θα συναγωνιστούν τα Λύκεια της Ν. Σμύρνης και της Ν. Φιλαδέλφειας. Καλή επιτυχία. Η πρώτη μας ερώτηση για την πρώτη ομάδα:

Ονομάστε 6 χώρες, πλην των υπερδυνάμεων, που έχουν εκτοξεύσει δορυφόρους».

 

Ομάδα Α

Γαλλία, Μ. Βρετανία, Ιαπωνία, Ισραήλ, Κίνα, Ινδίες.

 

Ξεναγός

Σωστά. Τώρα απαντά η δεύτερη ομάδα.

Διαστημικό κέντρο, από όπου εκτοξεύτηκε ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος της τότε ΕΣΣΔ και ένα από τα πιο πολυσύχναστα διαστημικά λιμάνια.

 

Ομάδα Β

Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν.

 

Ξεναγός

Και σεις σωστά. Το σκορ 1-1. Συνεχίζουμε εναλλάξ.

Ποια ήταν η ιστορική φράση που είπε, μόλις πάτησε στη Σελήνη, ο Νηλ Άρμστρονγκ, ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε σε άλλο ουράνιο σώμα;

 

Ομάδα Α

Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα.

 

Ξεναγός

Μάλιστα.

Ποιος ο μεγαλύτερος στην ηλικία αστροναύτης;

 

Ομάδα Β

… Δεν το ξέρουμε.

 

Ξεναγός

Τζων Γκλεν. Να συμπληρώσω ότι ήταν 77 ετών, όταν εκτοξεύτηκε το 1998. Αλλά δεν ήταν η πρώτη του φορά. Έχει και άλλο ρεκόρ. Ήταν ο πρώτος Αμερικανός που μπήκε σε τροχιά το 1962 (τότε 41 ετών).

Το σκορ διαμορφώνεται σε 2-1

Η μάζα των πλανητών, ως ποσοστό επί της μάζας του ηλιακού συστήματος είναι:

Α.  0 ,15%       Β. 1,5%        Γ.  15%

 

Ομάδα Α

Το Β.

Ξεναγός

Και σεις λάθος. Το σωστό είναι το Α.

Ποια ήταν η εθνικότητα του Κοπέρνικου;

 

Ομάδα Β

Πολωνός.

 

Ξεναγός

Σωστά. Ξανάχουμε ισοπαλία 2-2.

Το 90% των ατόμων στο Σύμπαν είναι υδρογόνου, άρα το 90% της μάζας του είναι υδρογόνο. Σωστό ή λάθος; 

 

Ομάδα Α

Λάθος.

 

Ξεναγός

Μάλιστα. Μήπως ξέρετε και γιατί; Η απάντηση δεν μετράει, απλώς για να μάθουμε.

 

Ομάδα Α

Το υδρογόνο είναι το ελαφρότερο στοιχείο. Επομένως, σαν ποσοστό μάζας, θα είναι λιγότερο.

 

Ξεναγός

Ακριβώς.

Πόσοι ήταν οι πλανήτες κατά τους αρχαίους;

Α.  5       Β.  7       Γ.  9

 

Ομάδα Β

Το Β.

 

Ξεναγός

Σωστό. Μήπως ξέρετε ποιοι; Και πάλι η λάθος απάντηση δεν μετράει.

 

Ομάδα Β

Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας, Κρόνος και Ήλιος (τότε επικρατούσε το γεωκεντρικό σύστημα) και Σελήνη, που θεωρούνταν τότε πλανήτης, σύνολο 7.

 

Ξεναγός

Πολύ ωραία. Το σκορ πάει στο 3-3.

Δεν έχουμε άλλες ερωτήσεις. Μια και εξακολουθεί όμως η ισοπαλία, ο νικητής θα κριθεί, όπως στο ποδόσφαιρο, με το σύστημα του «ξαφνικού θανάτου».

Η επόμενη ερώτηση είναι …

 

Ο Γκιούλιβερ δεν πρόλαβε να την ακούσει και να μάθει  ποιο σχολείο νίκησε, γιατί τη στιγμή εκείνη ακούστηκε ένα κορνάρισμα και φάνηκε το λεωφορείο, που θα τους μετέφερε στο Αστεροσκοπείο της Πεντέλης. Προφανώς το παιχνίδι ήταν βιντεοσκοπημένο, αφού σε λίγο πρόβαλε ο ξεναγός. Επιβιβάστηκαν όλοι και ξεκίνησαν για το ωραίο προάστιο.

 

αστεροσκοπεία

 

Στο δρόμο ο ξεναγός τους εξηγούσε:

«Το Αστεροσκοπείο της Πεντέλης χτίστηκε την δεκαετία του 50 για να στεγάσει ένα διοπτρικό (δηλ. με φακό) τηλεσκόπιο διαμέτρου 63 εκατοστών.

»Σήμερα δεν χρησιμοποιείται για επιστημονικές παρατηρήσεις, αλλά για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Γιατί αυτό;

»Οι αστρονομικές παρατηρήσεις επηρεάζονται από την ατμόσφαιρα. Σ’ αυτήν οφείλεται το τρεμόσβημα των αστεριών, που είναι ανεπιθύμητο στους αστρονόμους. Θα έχετε ακόμη προσέξει ότι στις πόλεις δεν φαίνονται πολλά αστέρια, όπως στην εξοχή. Τα φώτα της πόλης, η ρύπανση είναι δυσμενείς παράγοντες για καλές παρατηρήσεις.

»Για να έχουμε καλύτερες παρατηρήσεις επιλέγουμε για την εγκατάσταση αστεροσκοπείων τοποθεσίες με διαυγή ατμόσφαιρα, μικρή νέφωση και λίγους ανέμους, όπως είναι οι ψηλές βουνοκορφές. Εδώ ας τονίσουμε, ότι σήμερα δεν είναι απαραίτητο ο αστρονόμος να τρέχει πάντα στα βουνά, αλλά με τα σύγχρονα μέσα, με τηλεχειρισμούς μέσω διαδικτύου, παρατηρεί από μια οθόνη, χιλιόμετρα μακριά και μελετά τις φωτογραφίες που παίρνει –ο αστρονόμος πίσω από το τηλεσκόπιο αποτελεί μάλλον μια ρομαντική εικόνα του παρελθόντος.

Στα βουνά της Κορινθίας, όπου η ατμόσφαιρα είναι πιο διαυγής, υπάρχει ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 120 εκατοστών. Αν υπάρξει ενδιαφέρον, μπορούμε να οργανώσουμε αργότερα μια εκδρομή και για ‘κεί.

»Το 2007 έγιναν τα εγκαίνια ενός νέου υπερσύγχρονου Αστεροσκοπείου στην ψηλότερη κορυφή του Χελμού, σε υψόμετρο πάνω από 2000 μέτρα, κοντά στα Καλάβρυτα, όπου εγκαταστάθηκε το κατοπτρικό τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» (προς τιμήν του Αριστάρχου του Σαμίου, που πρώτος υποστήριξε το ηλιοκεντρικό σύστημα), το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, διαμέτρου 230 εκατοστών, το οποίο όμως δεν είναι επισκέψιμο.

»Να αναφέρουμε ότι υπάρχει και το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, στον Ψηλορείτη στην  Κρήτη, από όπου έχουν γίνει πολύ αξιόλογες παρατηρήσεις.

»Η σημερινή εκδρομή μας, όπως ξέρετε, αρχίζει το μεσημέρι, για να κάνουμε παρατηρήσεις του Ήλιου και τελειώνει αργά το βράδυ, για να δούμε τα υπόλοιπα ουράνια σώματα. Στο μεσοδιάστημα θα μας δοθεί ευκαιρία να κάνουμε ένα περίπατο στο δάσος της Πεντέλης και να επισκεφθούμε τη Μονή Πεντέλης. Θα ακολουθήσει πριν τη νυκτερινή παρατήρηση μια συνεστίαση.

 

αστερισμοί

 

»Επειδή έχουμε ακόμη λίγη ώρα μέχρι να φθάσουμε, θα σας εξηγήσω τι σημαίνει ένας όρος που ακούγεται πολύ συχνά: Αστερισμός. Και οι άσχετοι με την Αστρονομία, που ασχολούνται με την Αστρολογία τον ξέρουν (αν και πολύ αμφιβάλλω ότι ξέρουν τι πραγματικά σημαίνει).

»Αστερισμός είναι μια ομάδα αστεριών, όπως φαίνεται από τη Γη σε μια περιοχή του ουρανού και όχι μια φυσική ομάδα, όπως ένα πλανητικό σύστημα ή ο Γαλαξίας, που κι αυτός αποτελείται από αστέρια. Η ομαδοποίηση έγινε αυθαίρετα, ενώνοντας με νοητές γραμμές γειτονικά, όπως φαίνονται, λαμπρά αστέρια, που με πολλή φαντασία, μπορεί να μοιάζει με κάτι, π.χ. η Μεγάλη και Μικρή Άρκτος σαν αρκούδα (εξ ου και το όνομα). Σαν να λέγαμε ότι μοιράστηκε η ουράνια σφαίρα σε κομμάτια, με σύνορα τεχνητά. Έτσι δεν είναι περίεργο που οι κινέζικοι αστερισμοί είναι διαφορετικοί. Πολλά ονόματα δόθηκαν ήδη από την Αρχαιότητα και αρκετά από αυτά προέρχονται από την Μυθολογία. Οι αστερισμοί, αποτυπωμένοι σε χάρτες του ουρανού, μας βοηθούν να εντοπίσουμε κάποιο ουράνιο σώμα, π.χ. λέμε ότι ο Κρόνος την τάδε εποχή βρίσκεται στον αστερισμό του Τοξότη. Επειδή είναι φαινομενική και όχι φυσική ομάδα, μπορεί κάλλιστα να συμβαίνει δύο αστέρια που φαίνονται δίπλα-δίπλα να είναι πολύ απομακρυσμένα μεταξύ τους, ενώ δύο άλλα, που φαίνονται μακριά, να είναι πολύ πιο κοντά. Για να το καταλάβετε καλύτερα, θα σας πω κάτι ανάλογο.

»Στέκεστε στο δρόμο και βλέπετε προς την κατεύθυνση ενός κοντινού δένδρου ένα άλλο δένδρο στο βάθος. Προς άλλη κατεύθυνση βλέπετε ένα τρίτο δένδρο κοντά σας. Τα δυο πρώτα αντικείμενα δεν αποτελούν φυσική ομάδα, φαίνονται όμως στην ίδια περιοχή του οπτικού σας πεδίου, ενώ το τελευταίο σε άλλη, παρόλο που είναι πιο κοντά στο πρώτο δένδρο. Αν αλλάξετε θέση, μπορεί να βλέπετε το πρώτο και τρίτο δένδρο προς την ίδια κατεύθυνση και το δεύτερο σε  άλλη. Αν είχατε αστέρια, αντί τα προηγούμενα σώματα, τα δύο πρώτα θα φαινόταν στον ίδιο αστερισμό, χωρίς απαραίτητα να είναι κοντά, ενώ το τρίτο σε άλλο αστερισμό. Αν η θέση της Γης ήταν αλλού, θα βλέπαμε διαφορετικούς αστερισμούς.

»Ορισμένοι αστερισμοί λέγονται ζώδια. Ας πούμε ότι γεννηθήκατε στις 9 Νοεμβρίου. Τι ζώδιο είστε; (όχι δεν κάνουμε Αστρολογία!)  Κατά τους αστρολόγους Σκορπιός. Αν είσαστε Αρχαίος Έλληνας η απάντηση θα ήταν σωστή. Όμως στα χρόνια μας την ημερομηνία αυτή ο Ήλιος περνάει από τον Ζυγό! Ας δούμε τι συμβαίνει με τα ζώδια. Κατ’ αρχήν τι είναι αυτά; Θυμηθείτε το επίπεδο της εκλειπτικής, δηλ. αυτό, όπου περιφέρεται η Γη γύρω από τον Ήλιο, ή αν θέλετε, το επίπεδο πάνω στο οποίο φαίνεται ο Ήλιος να γυρίζει γύρω από τη Γη. Οι αστερισμοί, που είναι κοντά στην εκλειπτική, λέγονται ζώδια (επειδή πολλά έχουν ονόματα ζώων). Ήδη οι Βαβυλώνιοι τα είχαν παρατηρήσει. Θυμηθείτε ότι τα αστέρια, παρόλο που κινούνται, είναι τόσο μακριά μας που δεν γίνεται αντιληπτή η κίνησή τους. Έτσι το σχήμα ενός αστερισμού στη διάρκεια της ζωής μας φαίνεται σταθερό (όλα βεβαίως τα αστέρια ανατέλλουν και δύουν, χωρίς όμως να αλλάζει ο σχηματισμός). Είπαμε ακόμη ότι τα κοντινότερα ουράνια σώματα, πλανήτες, Ήλιος, παρατηρούμενα φαίνονται σε λίγο χρόνο να αλλάζουν θέση, αλλάζοντας αστερισμό. Έτσι ο Ήλιος άλλοτε βρίσκεται στον αστερισμό του Τοξότη, του Υδροχόου κλπ (αυτό δεν σημαίνει ότι θα επηρεάσει και τη ζωή μας!) Η κίνηση των αστεριών όμως θα αλλάξει αισθητά το σχήμα του αστερισμού μετά πάροδο τουλάχιστον εκατοντάδων χιλιάδων ετών, όπως και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν οι αστερισμοί φαίνονταν διαφορετικοί (τι θα κάνανε τότε, πείτε μου, οι αστρολόγοι, που δεν θα βλέπανε τα γνωστά μας ζώδια!) Εξ άλλου, λόγω κάποιας μεταβολής του προσανατολισμού του άξονα της Γης, όπως της σβούρας (είχαμε αναφερθεί στο θέμα αυτό στην προηγούμενη διάλεξη), ο Ήλιος μετακινήθηκε κατά ένα ζώδιο από την αρχαιότητα. Έτσι, τον μήνα που θα βλέπαμε, κατά την εποχή του Πτολεμαίου, και σύμφωνα με τα ωροσκόπια των διαφόρων φυλλάδων, τον Ήλιο στον Σκορπιό, τον βλέπουμε σήμερα τον Ζυγό. Και κάτι ακόμη που αγνοούν οι αστρολόγοι: ο Ήλιος δεν παραμένει ένα μήνα σε κάθε αστερισμό. Ο Σκορπιός καταλαμβάνει μικρότερη έκταση στον ουρανό και έτσι ο Ήλιος παραμένει σ’ αυτόν μόλις 7 μέρες, ενώ στην Παρθένο 45 μέρες (ματαιοπονείτε, αν θέλετε να βρείτε σε πιο ζώδιο είστε!). Και ακόμη τα ζώδια δεν είναι 12, αλλά 13! (προσθέστε τον Οφιούχο).

»Πλησιάζουμε στην Πεντέλη. Θα σας δώσω τώρα ένα κατάλογο με βιβλία, όπως σας είχα υποσχεθεί στο προηγούμενο ταξίδι».

Αφού μοιράστηκαν τα φυλλάδια, ο ξεναγός διευκρινίζει:

«Στον κατάλογο περιλαμβάνονται βιβλία από αυστηρά επιστημονικά, εκλαϊκευμένα επιστημονικά, μέχρι επιστημονικής φαντασίας. Για τα πρώτα, λόγω υψηλού επιπέδου, αν κάποια πράγματα δεν τα καταλαβαίνετε, μη τα δίνετε σημασία και διαβάστε ό,τι καταλαβαίνετε. Για τα τελευταία, λάβετε υπ΄ όψιν σας ότι, παρόλο που αναφέρονται αξιόλόγες επιστημονικές πληροφορίες (και διαλέχθηκαν τέτοια, ώστε να υπάρχουν αρκετές και να μη είναι, όπως πολλά άλλα, μόνο φαντασίας και κατ’ ευφημισμόν «επιστημονικής»), μπορεί να υπάρχουν και κάποιες ανακρίβειες (θα ήταν ενδιαφέρον να τις εντοπίσετε), γιατί συνήθως δεν είναι γραμμένα από φυσικούς επιστήμονες. Μερικά χρησιμοποιούν λίγη επιστημονική φαντασία, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των επιστημονικών πληροφοριών. Ορισμένα από αυτά τα βιβλία μπορείτε να τα βρείτε σε βιβλιοθήκες, όπως στο Ίδρυμα Ευγενίδου, που διαθέτει μια πολύ αξιόλογη βιβλιοθήκη».

Ο Γκιουλιβερ έριξε μια ματιά στον κατάλογο. «Ενδιαφέροντα φαίνονται τα θέματα», σκέφθηκε. «Θα διαβάσω όσα μπορέσω να βρω. Θα πάω και στην βιβλιοθήκη».

Σε λίγο έφθασαν στο λόφο του Αστεροσκοπείου. Από ‘κει ψηλά αντίκρισαν την θέα του λεκανοπεδίου. Μπροστά στα πόδια τους απλωνόταν αχανής η περιοχή της πρωτεύουσας. Αφού χάζεψαν λίγο, μπήκαν στο Αστεροσκοπείο. Συγκεντρώθηκαν μπροστά στο τηλεσκόπιο και ο ξεναγός άρχισε να μιλά.

 

 

τηλεσκόπια

 

«Κοιτάξτε το τηλεσκόπιο. Θα σας εξηγήσω πώς λειτουργεί.

»Μέσα στον μεγάλο σωλήνα που βλέπετε υπάρχουν φακοί. Στην πλευρά που κοιτάζει προς τον ουρανό, προς το παρατηρούμενο αντικείμενο, υπάρχει ο λεγόμενος αντικειμενικός φακός (που μπορεί να είναι και κάτοπτρο -στην πρώτη περίπτωση το τηλεσκόπιο λέγεται διοπτρικό, στη δεύτερη κατοπτρικό, το οποίο σημειωτέον επινοήθηκε από τον Νεύτωνα- που σχηματίζει πραγματικό είδωλο του αντικειμένου, το οποίο στη συνέχεια μεγεθύνει, σχηματίζοντας φανταστικό είδωλο, ο προσοφθάλμιος φακός, δηλ. αυτός που είναι προς την πλευρά που είναι το μάτι του παρατηρητή.

»Όπως σας έχω αναφέρει παλαιότερα, τα αστέρια, επειδή είναι πολύ μακριά δεν μεγεθύνονται, εξακολουθούν να φαίνονται σαν σημαδάκια. Το αντικειμενικό όμως σύστημα μαζεύει πιο πολύ φως, τόσο περισσότερο, όση μεγαλύτερη διάμετρο έχει, και έτσι φαίνονται αστέρια που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι.

»Τα τηλεσκόπια μας αποκάλυψαν ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο μεγάλος απ’ όσο τον είχαμε φανταστεί και ότι η Γη και όλο ακόμη το ηλιακό σύστημα είναι μια απειροελάχιστη κουκίδα στο αχανές Σύμπαν.

»Στην Ελλάδα το τηλεσκόπιο της Πεντέλης είναι το μεγαλύτερο οπτικό, με φακό 0,63 μέτρων, ενώ του Χελμού, το μεγαλύτερο κατοπτρικό, διαμέτρου 2,3 μέτρων. Θυμίζω, για σύγκριση, ότι τα μεγαλύτερα στον κόσμο έχουν διάμετρο 1 και 10μέτρων αντίστοιχα.

 

παρατήρηση

 

»Στη συνέχεια θα δούμε τον Ήλιο. Για να μπορέσουμε να τον αντικρίσουμε θα χρησιμοποιήσουμε ειδικά φίλτρα, που απορροφούν μεγάλο μέρος του φωτός του. Βλέπετε, εδώ έχουμε το αντίθετο πρόβλημα με τα αστέρια και το ασθενικό φως τους, όπου, για να πάρουμε φωτογραφίες τους, αφήνουμε ανοικτό τον φακό της μηχανής επί πολύ χρόνο (ενώ στις φωτογραφικές μηχανές μας κλάσμα του δευτερολέπτου).

Θα δούμε τις ηλιακές κηλίδες και άλλα ηλιακά φαινόμενα. Με ειδικά όργανα θα δούμε το στέμμα του Ήλιου, που αλλιώς φαίνεται μόνο στις ολικές ηλιακές εκλείψεις».

Ο Γκιούλιβερ και οι υπόλοιποι με πολύ ενδιαφέρον παρακολούθησαν όλα αυτά τα θαυμαστά. Εντυπωσιάστηκαν από το ηλιακό στέμμα, που σαν φωτοστέφανο περιέβαλλε τον Ήλιο.

Μετά έφθασε η ώρα της νυκτερινής παρατήρησης. Είδαν πρώτα τη Σελήνη με τους κρατήρες της και θυμήθηκαν το ταξίδι τους.

«Για φαντάσου, δεν πέρασε πολύς καιρός που είμαστε εκεί», λέει ο Γκιούλιβερ.

Μετά, μερικούς πλανήτες και δορυφόρους τους. Θαύμασαν ξανά, από μακριά τώρα, το γοητευτικό θέαμα που παρουσίαζαν οι δακτύλιοι του  Κρόνου.

«Και τώρα», λέει ο ξεναγός, «θα πάρετε μια πρόγευση του επόμενου ταξιδιού μας.

Είδαν λαμπρά αστέρια, φωτεινά και σκοτεινά νεφελώματα, που σχημάτιζαν εξαίσιες εικόνες. Σαν ουράνια πολύχρωμα αραχνοϋφαντα κεντήματα πρόβαλαν στον σκοτεινό ουρανό, διάστικτα από πλήθος φωτεινά αστέρια. Εντυπωσιάστηκαν από μια πυκνή συγκέντρωση αστεριών, που ξεχώριζε ανάμεσα σε αραιότερα αστέρια, σαν τα φώτα ενός πολυελαίου. 

«Αυτό είναι το σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλέους», εξηγεί ο ξεναγός. «Θα έχουμε την ευκαιρία να το απολαύσουμε και από πιο κοντά».

Το σμήνος της Πούλιας φάνταζε σαν κόσμημα με αστραφτερά διαμάντια πάνω στο μαύρο βελούδο του ουράνιου θόλου.

Είδαν μια ακόμη συγκέντρωση αστεριών που είχε μορφή σπείρας.

«Αυτός είναι ο σπειροειδής γαλαξίας της Ανδρομέδας, πολύ μακρύτερα από το προηγούμενο σμήνος. Με μικρό τηλεσκόπιο φαίνεται σαν ένα μικροσκοπικό συννεφάκι. Και αυτόν θα τον αντικρίσουμε από κοντά».

Ο Γκιούλιβερ γοητεύθηκε απ’ όσα είδε. Θυμήθηκε τα λόγια του Δαβίδ: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε των χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα». Τι θα έλεγε, σκέφθηκε, αν έβλεπε το στερέωμα, όπως το βλέπουμε τώρα από το τηλεσκόπιο ή από κοντά, σε κάποιο διαστημικό ταξίδι!

 

Στον γυρισμό ο ξεναγός τους πληροφορεί:

«Εικόνες του διαστήματος, εκτός από αυτές που είδατε με το τηλεσκόπιο και θα δείτε στο επόμενο ταξίδι, μπορείτε να απολαμβάνετε ανά πάσα στιγμή σε διάφορα βιβλία, είτε ψάχνοντας στο διαδίκτυο (αξίζει να δείτε το sciense&space στο www.nationalgeographic.com) και ιδιαίτερα στις προβολές του Πλανηταρίου. Όσοι παρακολουθήσετε την επόμενη διάλεξη που θα κάνω, θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε την προβολή που θα επακολουθήσει, με θέματα σχετικά με τον Γαλαξία, που θα είναι το επόμενο ταξίδι μας».

 

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ

 

Την άλλη μέρα θα δινόταν η δεύτερη διάλεξη του ξεναγού τους.

Ο Γκιούλιβερ έφθασε στο Ευγενίδειο αρκετή ώρα πριν αρχίσει. Ήθελε να περάσει πρώτα από την βιβλιοθήκη. Πήγε στο τμήμα με τα επιστημονικά περιοδικά και έψαξε για παλαιότερα τεύχη του περιοδικού «Η Επιστήμη για όλους». Βρήκε αρκετά, κάθησε στο αναγνωστήριο και άρχισε να μελετά την στήλη του ξεναγού τους. Αποτελούνταν από τρία μέρη: σπαζοκεφαλιές, ξέρετε ότι … και ερωτήσεις αναγνωστών.

 

Διάβασε:

 

σπαζοκεφαλιές

Στις σπαζοκεφαλιές που δίνουμε δεν προσδιορίζουμε σαφώς τα δεδομένα (εκτός ελαχίστων). Γιατί αυτό; Όταν ένας επιστήμονας προσπαθήσει να δώσει την απάντηση σε ένα ερώτημα, ο ίδιος θέτει το ερώτημα και ψάχνει να βρει τα ενδεδειγμένα δεδομένα από προηγούμενες γνώσεις. Για να εργαστείτε και σεις πιο δημιουργικά, σας θέτουμε μόνο τα ερωτήματα. Για τα δεδομένα να πούμε μόνο ότι μπορείτε να θεωρείτε γνωστές τις τιμές αστρονομικών αποστάσεων και χρόνων (είναι ποσότητες που οι αστρονόμοι μετρούν σχετικά εύκολα), καθώς και την σταθερά της παγκόσμιας έλξης και την επιτάχυνση της βαρύτητας στην επιφάνεια της Γης. Τις τιμές τους να τις βρείτε μόνοι σας ή στα βιβλία ή στο διαδίκτυο. Μας ενδιαφέρει ο τρόπος σκέψης. Γνώσεις επιπέδου Λυκείου επαρκούν για την λύση τους. Το αποτέλεσμα, αν δεν τα καταφέρετε, θα δίνεται στο επόμενο τεύχος.

 

Διάβασε προσεκτικά τις σπαζοκεφαλιές στα προηγούμενα τεύχη.

ΣΠΑΖΟΚΕΦΑΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ

 

1. Ο μετρητής ενός αυτοκινήτου δείχνει την ταχύτητά του. Δεν μπορούμε να βάλουμε τέτοιο μετρητή στο «όχημα» που ζούμε και που περιπλανάται στο διάστημα, το «διαστημόπλοιο-Γη». Και όμως οι επιστήμονες βρήκαν τρόπο. Πώς νομίζετε; Συγκεκριμένα να υπολογίσετε σε km/h την ταχύτητα της Γης γύρω από τον Ήλιο, την ταχύτητα στην Σιγγαπούρη (είναι στον Ισημερινό) κατά την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της, καθώς και του Όσλο της Νορβηγίας (γεωγραφικό πλάτος 60 μοιρών).

 

2. Ένας αστροναύτης βρίσκεται σε ένα άγνωστο πλανήτη. Έχει μαζί του μια ζυγαριά ακριβείας με σταθμά. Μπορεί να μετρήσει το βάρος ενός μήλου; Τη μάζα του;

 

3. Πώς θα μπορούσαμε να «ζυγίσουμε» τη Γη; (δυστυχώς δεν έχουμε τόσο τεράστια ζυγαριά για να τη βάλουμε πάνω της!)

Το ίδιο για τον Ήλιο και τους πλανήτες. Έχετε να κάνετε κάποια παρατήρηση σχετικά με τη μέθοδο για τους τελευταίους;

Υπάρχει τρόπος να υπολογίσουμε την μέση πυκνότητα της Γης;

 

4. Πόσες φορές περίπου ήταν μεγαλύτερο το ύψος του δορυφόρου Βοστόκ 1, με τον οποίο πέταξε ο πρώτος αστροναύτης ο Γκαγκάριν, από το ύψος που πετάνε συνήθως τα επιβατικά αεροπλάνα;

Σε πόσο χρόνο έκανε το γύρο της Γης και με τι ταχύτητα;  (θεωρήστε την κίνησή του κυκλική ομαλή˙ στην πραγματικότητα ήταν λίγο ελλειπτική)

 

5. Πολλοί τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι έχουν περίοδο περιφοράς γύρω από τη Γη 24 ώρες. Μπορείτε να εξηγήσετε για ποιο λόγο επιλέχθηκε τέτοια τροχιά;

Υποδείξτε τρόπο να υπολογιστεί η ακτίνα της τροχιάς τους. Πόση είναι σε σχέση με την ακτίνα της Γης;

 

6. Προτού πάνε οι άνθρωποι στη Σελήνη, ήταν γνωστό ότι τα σώματα πάνω της είναι 6 φορές ελαφρύτερα από ότι στη Γη. Πώς το βρήκαν αυτό οι αστρονόμοι; Είχανε ήδη βρει ότι η Σελήνη έχει 81 φορές μικρότερη μάζα και 3,7 φορές μικρότερη ακτίνα από τη Γη.

Πόσες φορές πιο αργά πέφτουν τα σώματα στη Σελήνη;

 

7. Προσδιορίστε την θέση του σημείου μεταξύ Γης-Σελήνης όπου το βαρυτικό πεδίο μηδενίζεται (αγνοούμε την ύπαρξη άλλων ουρανίων σωμάτων).

 

8. Πώς μπορούμε να υπολογίσουμε την περίοδο περιστροφής τροχιακού διαστημικού σταθμού με ακτίνα 400m, ώστε τα σώματα να πέφτουν (σχετικά με τον σταθμό) με την ίδια επιτάχυνση όπως και στη Γη;

Τι θα συνέβαινε αν προχωρούσαμε προς τον άξονα περιστροφής του σταθμού;

Να συγκρίνετε την ταχύτητα διαφυγής από διαστημικό σταθμό με αυτήν από την επιφάνεια της Γης.

 

9. Ένας αστροναύτης κάνει ένα άλμα εις ύψος σε ένα μικρό αστεροειδή και παρά λίγο να μην ξαναπέσει στο έδαφος. Αν έκανε το ίδιο άλμα στη Γη, θα ανέβαινε μόλις 10cm από το έδαφος.

Ο αστροναύτης σε ένα άλλο αστεροειδή κλωτσάει μια μπάλα, υπό γωνία 45⁰, η οποία επίσης παρά λίγο δεν φεύγει στο διάστημα. Αν την κλωτσούσε στη Γη, θα έπεφτε σε απόσταση 20m.

Υποθέτοντας ότι οι αστεροειδείς είναι σφαιρικοί και έχουν πυκνότητα όσο ένας βράχος στη Γη (γύρω στα 3 g/cm³), υπολογίστε την ακτίνα τους.

 

Την τελευταία ερώτηση την είχε διαβάσει όταν είχε αγοράσει το περιοδικό. Μετά διάβασε:

Ξέρετε ότι ... 

… πριν μισό δισεκατομμύριο χρόνια η μέρα στη Γη είχε διάρκεια 22 ωρών;

Ο χρόνος περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της είναι σταθερός. Γι’ αυτό και η μονάδα του χρόνου, το δευτερόλεπτο, καθορίστηκε βάσει αυτού του χρόνου. Συγκεκριμένα διαιρέθηκε σε 24 κομμάτια, τις ώρες, η κάθε ώρα σε 60 λεπτά και το κάθε λεπτό σε 60 δευτερόλεπτα. Γι’ αυτό, τον ακριβή χρόνο τον δίνει το Αστεροσκοπείο. Έτσι μπορούμε να ελέγξουμε τα ρολόγια που χρησιμοποιούμε. Η Γη λοιπόν είναι το πρότυπό μας ρολόι. Όμως όταν κατασκευάστηκαν ακριβέστερα ρολόγια, τα ατομικά, βρέθηκε ότι ο χρόνος αυτός δεν είναι απόλυτα σταθερός. Το ρολόι-Γη σε ένα αιώνα αποκλίνει κατά 0,002 δευτερόλεπτα σε μια περιστροφή (αυξάνει ο χρόνος αυτός, ή αλλιώς η Γη περιστρέφεται όλο και πιο αργά). Αυτή η διαφορά μπορεί να είναι ασήμαντη για την καθημερινή ζωή μας, όμως με την πάροδο εκατομμυρίων ετών η διαφορά συσσωρεύεται και γίνεται εμφανής. Έτσι μετά εκατομμύρια χρόνια η μέρα θα μεγαλώσει, ενώ παλαιότερα ήταν μικρότερη.

 

… γιατί το Πάσχα των Καθολικών δεν συμπίπτει με το δικό μας;

Ο κανόνας που καθορίζει πότε θα εορτάζεται (ως γνωστόν είναι κινητή γιορτή) σχετίζεται με το πότε είναι Πανσέληνος, κατά το Ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο, που επικρατούσε όταν θεσπίστηκε, τον 4^ο μ.Χ. αιώνα, από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας. Εμείς, για ιστορικούς λόγους, τηρούμε αυτή την ρύθμιση, ενώ οι Καθολικοί το υπολογίζουν σύμφωνα με το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο, που χρησιμοποιούμε σήμερα.

 

…η χρονολόγηση με βάση την γέννηση του Χριστού ορίστηκε από τον Σκύθη μοναχό Διονύσιο το 533 μ.Χ.;

…και ότι η ανακάλυψη του … «τίποτε» ήταν μια μεγάλη ανακάλυψη;

Οι Ρωμαίοι μετρούσαν τα χρόνια από κτίσεως Ρώμης και οι Έλληνες με βάση την πρώτη Ολυμπιάδα. Στη νέα χρονολόγηση όμως υπάρχει ένα σφάλμα. Θα περιμένατε ότι ο Χριστός γεννήθηκε το έτος μηδέν. Υποθέτουν ότι γεννήθηκε μάλλον το 2π.Χ. (δηλ. 2 χρόνια πριν γεννηθεί!). Και έτος μηδέν δεν υπάρχει. Όσο και να μας φαίνεται σήμερα περίεργο, δεν είχε επινοηθεί τότε η έννοια του μηδενός ως αριθμού, η οποία εισήχθη από τους Ινδούς (υπάρχει και η άποψη ότι οι Ινδοί το πήραν από τους Έλληνες και ότι μπορεί το γνωστό σύμβολό του να προήλθε από το πρώτο γράμμα της λέξης ‘ουδέν’), διαδόθηκε μέσω των Αράβων στην Ευρώπη και έφερε «επανάσταση» στην Αριθμητική (για να είμαστε δίκαιοι είχαν προηγηθεί  οι Μάγια στην Αμερική, αλλά οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι έκαψαν τα περισσότερα βιβλία τους και εμείς δεν το κληρονομήσαμε από αυτούς). Η ανακάλυψη του «τίποτε» (μηδενός) ήταν το παν για την Αριθμητική!

 

… οι αστροναύτες του Απόλλων 11, μόλις επέστρεψαν από τη Σελήνη στη Γη, μπήκαν σε … καραντίνα;

Παρόλο που είναι απίθανο να υπάρχει ζωή στη Σελήνη, εν τούτοις, για την μηδαμινή έστω πιθανότητα να έχουν μολυνθεί οι αστροναύτες από εξωγήινα μικρόβια, μόλις έφθασαν, μπήκαν σε απομόνωση για 3 εβδομάδες, προκειμένου να προστατευτεί η Γη από ένα, έστω απίθανο, ενδεχόμενο. Τελικά αποδείχθηκε  αβάσιμος ο φόβος, αλλά δεν ρισκάρει κανείς με τέτοια θέματα. Έτσι δεν μπόρεσαν να φάνε την τούρτα-πύραυλο τριών ορόφων (όσων και του πυραύλου-φορέα Κρόνου) που τους ετοίμασαν στο αεροπλανοφόρο που τους παρέλαβε, μετά την προσθαλάσσωσή τους στον Ειρηνικό, εκείνη την μέρα!

Ίσως τις επόμενες δεκαετίες να φέρουμε δείγματα εδάφους από τον Άρη με ρομποτική συσκευή. Προβλέπονται αυστηρότατα μέτρα για αποτροπή μόλυνσης από τυχόν … αρειανά μικρόβια.

Να σημειώσουμε ότι συμβαίνει και το αντίθετο. Για να μη τυχόν μολυνθεί (όσο απίθανο κι’ αν είναι) ουράνιο σώμα από «επίσκεψη» από τη Γη, φροντίζουμε η διαστημοσυσκευή να έχει αποστειρωθεί.

Υπάρχει και άλλος λόγος να επικρατούν συνθήκες χειρουργείου στην αίθουσα συναρμολόγησης διαστημικών συσκευών: και ο παραμικρός κόκκος σκόνης μπορεί να εμποδίσει την σωστή τους λειτουργία, όπως π.χ. των φακών.       

 

… υπό συνθήκες έλλειψης βαρύτητας τα φυτά δεν μπορούν να ριζώσουν; … και τα λουλούδια δεν μυρίζουν το ίδιο;

 

… τα φωτόνια της ηλιακής ακτινοβολίας, που ως γνωστόν γεννιούνται στον πυρήνα του Ήλιου, για να φθάσουν μέχρι την επιφάνειά του κάνουν … εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια; Μα, θα πείτε, τα φωτόνια, που είναι τα ταχύτερα σωματίδια στον κόσμο και τρέχουν με ταχύτητα 300 000 km/s, δε θα ‘πρεπε σε δευτερόλεπτα να διασχίσουν την απόσταση αυτή; Τι συμβαίνει; Για να ακριβολογήσουμε, δεν είναι το ίδιο φωτόνιο που ξεκινά από τον πυρήνα και φθάνει στην επιφάνεια. Μια και ο Ήλιος περιέχει φορτισμένα σωματίδια, ηλεκτρόνια και ιόντα, τα φωτόνια απορροφώνται και επανεκπέμπονται από αυτά αναρίθμητες φορές. Η διαδρομή τους λοιπόν γίνεται μετ’ εμποδίων και έτσι δικαιολογείται η καθυστέρηση. (Για τον ίδιο λόγο η ταχύτητα του φωτός στο νερό και άλλα διαφανή υλικά είναι μικρότερη από ότι στο κενό. Βέβαια εδώ η καθυστέρηση δεν είναι τόσο μεγάλη!). Ταυτόχρονα και η ενέργειά τους μειώνεται, ώστε, ενώ ξεκινούν σαν επικίνδυνες ακτίνες γ, φθάνουν στην επιφάνεια ως ζωογόνες ορατές ακτίνες (καθώς και ως υπεριώδεις και υπέρυθρες).

Κατά τις πυρηνικές αντιδράσεις που γίνονται στο εσωτερικό του Ήλιου και παράγονται αυτά τα φωτόνια, παράγονται επίσης και κάποια περίεργα σωματίδια, τα λεγόμενα νετρίνα, χωρίς φορτίο, ασήμαντη μάζα, ταχύτητες που πλησιάζουν αυτήν του φωτός και που δύσκολα αλληλεπιδρούν με άλλα σωματίδια και έτσι διασχίζουν ανενόχλητα όλη τη μάζα του Ήλιου περίπου σε 2 δευτερόλεπτα. Επίσης είναι τα πρώτα που εγκαταλείπουν το «πεδίο της μάχης» κατά την έκρηξη ενός αστέρα supernova (γιατί γίνεται σε τέτοια άστρα ένας πραγματικός «πυρηνικός πόλεμος», που οι τρομερές υδρογονοβόμβες που έφτιαξαν οι άνθρωποι μοιάζουν με ασήμαντα κεράκια μπροστά στην έκρηξη τέτοιων αστεριών). Κάποια από τα νετρίνα, όπως και κάποια φωτόνια, γεννήθηκαν πολύ παλαιά, στα πρώτα στάδια δημιουργίας του Σύμπαντος. Σημειωτέον ότι τα νετρίνα διασχίζουν και τη Γη εύκολα, όπως το ορατό φως το γυαλί. Έτσι σε ένα πείραμα ανιχνεύτηκαν νετρίνα (πολύ δύσκολη δουλειά) στην Ιαπωνία που είχανε πέσει στο άλλο ημισφαίριο της Γης. Τα σωματίδια αυτά φυσικά διαπερνούν συνεχώς και το σώμα μας χωρίς να τα καταλαβαίνουμε, παρόλο που είναι πάμπολλα. Κυκλοφορούν ελεύθερα και δεν συμμετέχουν στην δομή της ύλης.

ερωτήσεις αναγνωστών

 

Μας ρωτά μια κυρία ποια είναι η τροφή των αστροναυτών.

 

Γενικά ξηρές και κονσερβοποιημένες τροφές, π.χ. αποξηραμένα χάπια, που περιέχουν σολωμό, βωδινό, μπιζέλια, μπανάνες κλπ.

Μεγάλη σημασία αποδίδουν σε ένα είδος φυκιού την spirulina, που σημειωτέον, η καλύτερη ποιότητα παράγεται στην Ελλάδα, στη Νιγρίτα.

Έχουν ένα είδος μπίρας, χωρίς αλκοόλ και καταψυγμένες φράουλες. Και η σοκολάτα δεν τους λείπει.

Λένε όμως ότι στο διάστημα τα φαγητά είναι πιο άνοστα!

 

 

Τι επιπτώσεις έχει στον οργανισμό η έλλειψη βαρύτητας;

 

Να επισημάνουμε πρώτα ότι, όσο μακροχρόνια είναι η παραμονή, τόσο τα αποτελέσματα είναι πιο έντονα. Άλλο είναι να κάνει ένας αστροναύτης μερικούς γύρους από τη Γη και άλλο να παραμείνει μήνες σε διαστημικό σταθμό.

Παρουσιάζεται απώλεια οστικής (οστεοπόρωση) και μυϊκής μάζας, γι’ αυτό και οι αστροναύτες πρέπει να γυμνάζονται.

Επίσης έλλειψη ισορροπίας (το αρμόδιο όργανο είναι στο αυτί και χωρίς βαρύτητα δεν μπορεί να «λειτουργήσει»).

Διαταράσσονται οι ρυθμοί ύπνου (σε τροχιακούς σταθμούς η «μέρα», δηλ. ο χρόνος περιφοράς γύρω από τη Γη, διαρκεί 90 λεπτά).

Να σημειώσουμε ότι, απλές δραστηριότητες στη Γη, εκεί παρουσιάζουν δυσκολίες και επινοούνται τρόποι για να πραγματοποιηθούν. Έτσι λοιπόν οι αστροναύτες δεν μπορούν να κάνουν ντούζ! Αναγκάζονται  να πλένονται με βρεγμένα πανιά. Πίνουν με καλαμάκι και καρφώνουν τη μπουκιά τους καλά με το πιρούνι, γιατί αν τους ξεφύγει θα πρέπει να την … κυνηγούν καθώς αυτή πετάει στο χώρο του θαλαμίσκου. Όσο για να ρίξουν αλάτι ή πιπέρι στο φαγητό τους όπως κάνουμε εμείς, τι λέτε; Καλύτερα να μη το επιχειρήσουν…

 

*

 

Όταν πλησίασε η ώρα για την διάλεξη, ο Γκιούλιβερ πήγε στην αίθουσα. Πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί. Σε λίγο εμφανίστηκε ο ξεναγός και άρχισε η ομιλία.

 

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΔΙΑΛΕΞΗ

 

Η σημερινή μας διάλεξη δεν έχει συγκεκριμένο κεντρικό θέμα. Σας δίνουμε μερικά «ψήγματα» από διάφορα θέματα, χωρίς να φιλοδοξούμε να σας δώσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα, έτσι για να σας κεντρίσουμε την όρεξη να ψάξετε μόνοι σας για περισσότερες πληροφορίες. Θα μπούμε λίγο στα … χωράφια άλλων κλάδων, που όμως έχουν σχέση με το διάστημα και τα ουράνια σώματα, πράγμα που το ‘χουμε κάνει και παλαιότερα, όταν το ‘φερνε ο λόγος, όπως της Φυσικής, της Γεωλογίας, της Βιολογίας.

 

*

 

Αρχίζουμε με Μετεωρολογία.

Έχουμε κάνει αναφορές στην ατμόσφαιρα της Γης. Λίγα  ακόμη στοιχεία γι’ αυτήν. Διακρίνουμε, από το έδαφος προς τα πάνω, τις εξής ζώνες:

1)        Τροπόσφαιρα, μέχρι 11 χιλιόμετρα ύψος (στα μέσα γεωγραφικά πλάτη, ποικίλλει με τον τόπο και την εποχή), όπου συμβαίνουν όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα, σύννεφα, βροχή, χιόνι κλπ.

2)        Στρατόσφαιρα, μέχρι 45 χιλιόμετρα περίπου, με ισχυρούς ανέμους. Περιέχει το στρώμα του όζοντος, για το οποίο είχαμε κάνει λόγο στο προηγούμενο ταξίδι.

3)        Μεσόσφαιρα, μέχρι 80 χιλιόμετρα, όπου καίγονται πολλά μετέωρα.

4)        Θερμόσφαιρα, μέχρι 600 χιλιόμετρα, με υψηλές θερμοκρασίες, που ξεπερνούν τους χίλιους βαθμούς, εξ αιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας, με αποτέλεσμα η ύλη να είναι ιονισμένη (ιονόσφαιρα, που έχει σημασία στη διάδοση των ραδιοκυμάτων και όπου εμφανίζεται το πολικό σέλας).

5)        Εξώσφαιρα.

 

*

 

Συνεχίζουμε με Μαθηματικά.

Έχετε παρατηρήσει ότι τα απλά γεωμετρικά σχήματα, με τα οποία είμαστε εξοικειωμένοι, απαντούν στη φύση σπάνια; Ας δούμε τέτοιες περιπτώσεις:

Ο κύκλος, από τα αρχαία χρόνια, ασκούσε ιδιαίτερη γοητεία σε φιλοσόφους και μαθηματικούς, όπως τον Πυθαγόρα, και αργότερα τον Πλάτωνα, που τον θεωρούσαν ως το τέλειο σχήμα, αυτό που συναντούμε στα ουράνια σώματα και τις τροχιές τους. Κύκλος (όπως φαίνεται) είναι το σχήμα του Ήλιου (φυσικά μπορούμε να το δούμε μόνο την ώρα της ανατολής ή της δύσης, τότε που ο Ήλιος είναι χαμηλά στον ορίζοντα, οπότε οι ακτίνες του διασχίζουν μεγαλύτερο μήκος στην ατμόσφαιρα, ώστε το μεγαλύτερο μέρος τους απορροφιέται από αυτήν), της Σελήνης (στη φάση της πανσελήνου), της Γης. Την τελευταία βέβαια παλαιότερα δεν την είχαμε αντικρίσει ολόκληρη άμεσα, παρά μόνο όταν την είδαμε από το διάστημα. Μέχρι τότε υποθέτανε ποιο είναι το πραγματικό σχήμα της Γης, στηριζόμενοι σε αστρονομικά δεδομένα (που αναφέρονται μάλιστα από τον Αριστοτέλη), όπως το σχήμα της σκιάς της Γης στις σεληνιακές εκλείψεις και η παρατήρηση του ουρανού από διαφορετικές περιοχές της Γης (η θέση των αστερισμών αλλάζει με το γεωγραφικό πλάτος).

Βέβαια, για να ακριβολογήσουμε, τα παραπάνω σώματα είναι σφαιρικά, φαίνονται όμως σαν κύκλοι.

Νοητοί κύκλοι (ή κυκλικά τόξα) είναι και οι τροχιές των αστεριών, καθώς ανατέλλουν και δύουν, όπως φαίνονται στη διάρκεια της νύχτας. Η τροχιά που διαγράφει ένα σημείο της Γης, καθώς αυτή γυρίζει γύρω από τον άξονά της. Η τροχιά των πλανητών, των δορυφόρων (κατά προσέγγιση).

Μην ξεχνάμε και το ουράνιο τόξο.

Να κάνουμε όμως την επισήμανση ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν έχουμε τέλειους κύκλους ή σφαίρες.

 

Ένα ενδιαφέρον είδος καμπύλης είναι η σπείρα, και μάλιστα η λεγόμενη λογαριθμική σπείρα, στην οποία είναι αξιοσημείωτο ότι ανευρίσκουμε την περίφημη αναλογία της χρυσής τομής. Αν δεν την ξέρετε, δείτε σε ένα βιβλίο Μαθηματικών τι ακριβώς είναι αυτήֹ  θα σας πω τώρα μόνο δυο λόγια: είναι η αναλογία περίπου 1,62:1. Ήταν γνωστή στους Αρχαίους Έλληνες. Παρουσιάζει εκπληκτικές μαθηματικές ιδιότητες. Το σχήμα της σπείρας που προανέφερα το εντοπίζουμε στη φύση σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις: από το ωραιότατο όστρακο του ναυτίλου, την διάταξη των πετάλων σε ένα τριαντάφυλλο, τις δίνες του νερού και τους φοβερούς κυκλώνες, μέχρι τους τεράστιους σπειροειδείς γαλαξίες, όπως είναι και ο δικός μας Γαλαξίας.

 

Ευθείες: οι ακτίνες του φωτός στο κενό ή το ίδιο μέσον, η πορεία ενός σώματος, όταν δεν επενεργούν σ’ αυτό δυνάμεις (θυμηθείτε την αρχή της αδράνειας).

 

Τρίγωνα, τετράγωνα, κύβους κλπ βλέπουμε σπανιότατα στη φύση (δεν αναφερόμαστε σε ανθρώπινες κατασκευές), όπως στο σχήμα των κελιών των μελισσών (εξαγωνικά πρίσματα), των κρυστάλλων, π.χ. του αλατιού, της ζάχαρης (δείτε τα καλύτερα με φακό) ή ορισμένων ορυκτών (μπορείτε να θαυμάσετε τέτοιους μεγάλους και εντυπωσιακούς κρυστάλλους σε μουσεία Φυσικής Ιστορίας). Σημειωτέον ότι άλλο είναι οι κρύσταλλοι και άλλο τα κρύσταλλα των βάζων μας, που μάλιστα δεν είναι, με την έννοια που δίνουν οι φυσικοί, κρύσταλλοι! 

 

Σχετικά με τις γραμμές: δεν είναι μόνο ότι οι ευθείες δεν είναι συχνές στη φύση, αλλά ούτε και οι καμπύλες! Τότε ποιες μπορεί να είναι; Τον 20^ο αιώνα βρέθηκε ότι υπάρχουν σχήματα με διαστάσεις όχι 1 (γραμμές), ούτε 2 (επιφάνειες), ούτε και 3 (στερεά), αλλά … κλασματικές! Σ’ αυτά δόθηκε η ονομασία φράκταλ. Παρουσιάζουν την ιδιότητα της αυτοομοιότητας, δηλ. επαναλαμβάνεται ένα μοτίβο (αν και πολλά έχουν πολυπλοκότερη δομή, με πολλά μοτίβα) σε όλο και μικρότερη κλίμακα (π.χ. κάτι τέτοιο συμβαίνει στις γνωστές μας ρωσικές κούκλες). Τέτοιο είναι το σχήμα της νιφάδας, μιας ακτογραμμής (δεν είναι τυχαίο που μιλούμε για δαντελωτά ακρογιάλια), οι διακλαδώσεις ενός δένδρου, τα σύννεφα. Προσέξτε την ομορφιά αυτών των μορφών˙ συγκρίνετε π.χ. ένα λουλούδι (με μικροσκόπιο μπορούμε να δούμε να περικλείει ολόκληρο κόσμο κυττάρων, οργανιδίων, μορίων, ατόμων μέσα του) με ένα ψεύτικο, που έχει πολύ πιο απλή δομή.

 

Ο Γκιούλιβερ θυμήθηκε το όνειρό του, τότε που είδε ότι επισκέφθηκε την χώρα των Νάνων και μετά τη χώρα των Γιγάντων. Κάθε φορά που άλλαζαν «όροφο», κλίμακα, σμικρύνονταν ή μεγεθύνονταν, όλο και νέοι κόσμοι αποκαλύπτονταν. Ο ξεναγός συνέχιζε την ομιλία του.

 

Χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι επιστήμονες μελετούν τέτοιες μορφές, στα πλαίσια της θεωρίας του χάους, εφευρίσκοντας δομές περίεργες και πανέμορφες.

Έχουν περίεργες ιδιότητες. Μπορεί μια γραμμή φράκταλ να περικλείει επιφάνεια πεπερασμένου εμβαδού και όμως αυτή να είναι άπειρη σε μήκος! Έτσι το μήκος των ακτογραμμών, όσο περισσότερες λεπτομέρειες της δομής του λαβαίνουμε υπ΄ όψιν, τείνει προς το άπειρο!

Λένε ότι τα φράκταλ αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση στη φύση. Υπάρχει μάλιστα η άποψη ότι η κατανομή των γαλαξιών στο Σύμπαν είναι τέτοια, ώστε να λέμε ότι το Σύμπαν είναι ένα τεράστιο φράκταλ! (αν και οι περισσότεροι δέχονται ότι αυτό συμβαίνει μέχρις ορισμένης κλίμακας μεγέθους, ενώ σε συνολική κλίμακα είναι ομογενές, με την ίδια έννοια που το νερό είναι ομογενές, ενώ σε μικροσκοπική κλίμακα αποτελείται από διάκριτα μόρια).

 

*

 

Πάμε τώρα στη Γεωγραφία.

Τι νομίζετε ότι θα συνέβαινε, αν «ρίχναμε» τα Ιμαλάια στην τάφρο των Μαριανών, την βαθύτερη θαλάσσια τάφρο, που είναι στον Ειρηνικό ωκεανό, στα ανοιχτά των ομώνυμων νησιών; Θα τα σκέπαζε, αφού το βάθος της είναι 11 χιλιόμετρα, ενώ το ύψος των Ιμαλαίων περίπου 9.

 

Η μεγαλύτερη σε μήκος οροσειρά ποια νομίζετε ότι είναι; Τα Ιμαλάια; Οι Άνδεις; Οι μεγαλύτερες οροσειρές βρίσκονται … στους ωκεανούς. Είναι υποθαλάσσιες. Στη μέση του Ατλαντικού υπάρχει μια υποθαλάσσια οροσειρά που αρχίζει από την Ισλανδία και φθάνει μέχρι την Ανταρκτική. Λίγες κορυφές της εξέχουν από το νερό και αποτελούν νησιά, όπως τις Αζόρες. Και αυτά όσον αφορά τη Γη. Είδαμε ότι σε άλλους πλανήτες υπάρχουν μεγαλύτερα βουνά.

 

Ξέρετε ότι οι χάρτες ποτέ δεν μπορούν να απεικονίσουν με ακρίβεια τους τόπους, αλλά σε πολλά σημεία τους υπάρχει παραμόρφωση; Όταν απεικονίζονται μικρές περιοχές, π.χ. η Ελλάδα, το πρόβλημα είναι ασήμαντο. Όταν όμως είναι πολύ μεγαλύτερες, π.χ. η Ευρώπη ή το ένα ημισφαίριο της Γης, κάποιες περιοχές μπορεί να φαίνονται πολύ μεγαλύτερες από την πραγματικότητα. Είναι αδύνατον να κατασκευάσουμε τον τέλειο χάρτη, γιατί είναι αδύνατον να απεικονιστεί μια σφαιρική επιφάνεια (της Γης) σε ένα επίπεδο (του χάρτη). Αυτό το είχε αποδείξει ο μεγάλος μαθηματικός Gauss. Για να καταλάβετε καλύτερα ότι έτσι πράγματι συμβαίνει, θα σας πω κάτι που όλοι σας θα έχετε προσέξει: καθαρίζοντας ένα πορτοκάλι, είναι αδύνατον να στρώσετε τα κομμάτια του σε ένα τραπέζι χωρίς να τα σκίσετε, παρόμοια και την μεμβράνη ενός μπαλονιού, χωρίς να την τεντώσετε, ή το αντίστροφο: να τυλίξετε το πορτοκάλι με ένα αλουμινόχαρτο, χωρίς να το τσαλακώσετε (ενώ σε ένα κύλινδρο γίνεται).

 

Θα μπορούσε κανείς, χωρίς αστρονομικές παρατηρήσεις να βρει το σχήμα της Γης; Ο Gauss ισχυρίζεται ότι γίνεται. Θα πούμε ένα φανταστικό παράδειγμα για να γίνει κατανοητό. Θα έχετε προσέξει στην εξοχή δενδρώνες, με δένδρα φυτεμένα σε σειρές σε ίσες αποστάσεις. Ας πούμε ότι έχουμε σειρές στην διεύθυνση βορρά – νότου (ενός μεσημβρινού) και άλλες στην διεύθυνση ανατολής – δύσης. Φανταστείτε τώρα ότι θέλουμε να φτιάξουμε ένα δενδρώνα τόσο τεράστιο, που να καλύπτει όλη τη Γη. Θα μπορούσαμε να τον φτιάξουμε και οι αποστάσεις μεταξύ των δένδρων να εξακολουθούν να είναι ίσες; Αν η Γη ήταν επίπεδη, θα μπορούσαμε. Στην πραγματικότητα, αν σκεφτείτε λίγο, θα καταλάβετε ότι αυτό είναι αδύνατον. Αν δείτε την υδρόγειο, θα διαπιστώσετε ότι οι μεσημβρινοί προς τους πόλους όλο και πλησιάζουν μεταξύ τους. Έτσι, από τις αποστάσεις των δένδρων (κοντά στους πόλους κατά την διεύθυνση Ανατολής – Δύσης μικραίνουν) θα μπορούσαμε να καταλάβουμε το σχήμα της Γης!

 

*

 

Και ολίγη … Γλωσσολογία.

Ξέρετε ότι τα ονόματα Σελήνη (στην δωρική διάλεκτο Σελάνα) και σέλας (εμείς ξέρουμε το πολικό) έχουν σχέση; Καθόλου περίεργο, μια και η αρχαία λέξη σέλας σημαίνει λαμπρό φως και προφανώς και τα δύο είναι φωτεινά. Η Σελήνη είχε και την ονομασία Μήνη (σας θυμίζει κάποια άλλη λέξη; φυσικά τον μήνα, που η έννοιά του προέκυψε από τον σεληνιακό μήνα, που είναι ο χρόνος μέσα στον οποίο ολοκληρώνονται οι φάσεις της Σελήνης, αλλά και τον μηνίσκο).

Προς τιμήν της Σελήνης οι Ρωμαίοι ονόμαζαν την Δευτέρα ημέρα της Σελήνης (Dies Lunae). Σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες η ονομασία της σημαίνει το ίδιο (π.χ. Γαλλικά Lundi, Αγγλικά Monday, Γερμανικά Montag), όχι όμως στα Ελληνικά, που σημαίνει η δεύτερη μέρα μετά την Κυριακή, την μέρα του Κυρίου (ενώ σε άλλες γλώσσες Κυριακή = μέρα του Ήλιου, π.χ. Sunday).

Ας δούμε τα ονόματά της σε διάφορες γλώσσες: Λατινικά, Ιταλικά και Ισπανικά Luna, Γαλλικά Lune, Αγγλικά Moon, Γερμανικά Mond.

Δε σας φαίνεται ότι μοιάζουν οι πρώτες λέξεις με την ελληνική Σελήνη και οι τελευταίες με την επίσης ελληνική Μήνη; Δεν είναι τυχαίο. (Αυτό συμβαίνει και σε πολλές λέξεις και μπορεί να αποδοθεί σε επίδραση της μιας γλώσσας στην άλλη ή σε κοινή καταγωγή, που παραπέμπει σε πιθανή κοινή, αν όχι καταγωγή, συνύπαρξη κάποτε στον ίδιο χώρο των προγόνων των λαών αυτών).

Δεν είναι τυχαίο ακόμη που οι μέρες της εβδομάδας θεωρούνται 7 και το ότι οι πλανήτες, κατά τους Αρχαίους, ήταν 7.

Σημειωτέον ότι και οι άλλες μέρες της εβδομάδας σε ευρωπαϊκές γλώσσες έχουν ονομασίες που σχετίζονται με τους πλανήτες και αρχαίους θεούς. Θυμηθείτε π.χ. τις ονομασίες τους στα Αγγλικά, Γαλλικά κλπ.

Ας δούμε πώς ονόμαζαν οι Ρωμαίοι τους θεούς, που τα ονόματά τους δώσανε στους πλανήτες και από αυτά προέρχονται τα ονόματά τους σε πολλές γλώσσες: 

Ήλιος = Sol            (κατά τους αρχαίους θεωρούνταν πλανήτης, καθώς και η Σελήνη)

Σελήνη =   Luna       

Ερμής = Mercurius

Αφροδίτη =  Venus

Άρης = Mars

Δίας = Jupiter

Κρόνος = Saturnus

 

Ξέρετε ότι το όνομα «Μάρτιος» έχει σχέση με τον Άρη; Οι Ρωμαίοι του είχαν αφιερώσει τον πρώτο μήνα του έτους (τότε τον Μάρτιο είχαν καθιερώσει σαν πρώτο),  που τον ονόμασαν γι’ αυτό Martius.

Ξέρετε ακόμη ότι τα ονόματα και των άλλων μηνών στα Ελληνικά, έχουν Λατινική ρίζα; Μερικά παραδείγματα: Ιούλιος από τον Ιούλιο Καίσαρα, Αύγουστος από τον Οκταβιανό, τον πρώτο αυτοκράτορα της Ρώμης, που του έδωσαν τον τίτλο Αύγουστος (σημαίνει σεβαστός), τον Σεπτέμβριο από το λατινικό septem που σημαίνει επτά, επειδή ήταν ο έβδομος μήνας, κατά το Ρωμαϊκό ημερολόγιο, τον Ιανουάριο από το όνομα του διπρόσωπου θεού Ιανού.

 

*

 

Σειρά έχουν η Ιστορία και η Μυθολογία.

Οι Αζτέκοι στο Μεξικό είχαν αναπτύξει αξιόλογο πολιτισμό, με αρκετές αστρονομικές γνώσεις. Υιοθέτησαν το ημερολογιακό σύστημα των προγενέστερων Μάγια, οι οποίοι βρήκαν ότι το ηλιακό έτος έχει 365 και κάτι μέρες, ακρίβεια που υπερβαίνει ακόμη και αυτήν του Γρηγοριανού ημερολογίου που χρησιμοποιούμε σήμερα! (βέβαια τα τελευταία χρόνια η μέτρησή μας έχει μεγαλύτερη ακρίβεια και έτσι κάναμε κάποιες μικροδιορθώσεις στο νέο ημερολόγιο). Είχαν 18 μήνες των 20 ημερών συν 5 μέρες εμβόλιμες.

Ήταν ο κατ’ εξοχήν «λαός του Ήλιου». Ο υπέρτατος θεός τους ο … Ουιτσιλοπότστλι (ουφ, κατάφερα να το πω!) ήταν η προσωποποίηση του Ήλιου στο ζενίθ, ο Ήλιος που μεσουρανεί.

Γινόταν ανθρωποθυσίες αιχμαλώτων. Οι ιερείς αποσπούσαν την καρδιά του θύματος. Ισχυριζόταν ότι για να συνεχίσει ο Ήλιος την πορεία του, να ξανανατείλει, πρέπει να τον τρέφουν με την τροφή του, το ανθρώπινο αίμα. Τότε, η καταστροφή που απειλεί τη Γη, αναβάλλεται.

Μπορεί να μας φαίνονται οι ανθρωποθυσίες αποτρόπαιες, μη βιαστούμε όμως να καταδικάσουμε τον λαό αυτό, αφού τέτοια φαινόμενα απαντώνται σε πολλούς αρχαίους λαούς, αλλά και οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι έχουν διαπράξει όχι λιγότερο αποτρόπαιες αγριότητες, όπως οι Ισπανοί κατακτητές των Αζτέκων, που κατέστρεψαν τον αξιόλογο πολιτισμό τους, την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων.

 

Και άλλη Μυθολογία.

Μια και προηγουμένως ο λόγος για τον θεό Ήλιο, οι Ίνκας στη Ν. Αμερική τον ονομάζανε Ίντι, οι Αιγύπτιοι Ρα.

Ας θυμηθούμε ότι, κατά την Ελληνική Μυθολογία, ο θεός Ήλιος οδηγούσε το ηλιακό άρμα του, που το έσερναν τέσσερα πανέμορφα κατάλευκα άλογα. Ξεκινούσε πρωί και έπιανε δουλειά. Όταν τελείωνε τη διαδρομή το βράδυ, επέστρεφε στο παλάτι του να περάσει τη νύχτα.

Ενδιαφέρων είναι και ο μύθος με τον γιο του, τον Φαέθοντα, που ήθελε να οδηγήσει το άρμα. Ο πατέρας του ενέδωσε στις παρακλήσεις του και τον άφησε να το οδηγήσει. Όμως ο Φαέθων δεν οδηγούσε καλά το άρμα και έκανε επικίνδυνους ελιγμούς. (Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μήπως και σήμερα κάποιοι νεαροί δεν ζητούν το αυτοκίνητο του πατέρα τους και τρέχουν σαν τρελοί;) Ανέβηκε πολύ ψηλά και πάγωσε τη Γη. Κατέβηκε τόσο χαμηλά, ώστε την έκαψε. (Κάποιοι λένε ότι η ιστορία απηχεί φυσικές καταστροφές και κλιματικές αλλαγές στη Γη). Ο Δίας, για να προλάβει χειρότερες καταστροφές, τον γκρέμισε με ένα κεραυνό που εξαπέλυσε και έπεσε στον Ηριδανό ποταμό. Οι αδελφές του που τον έκλαιγαν μεταμορφώθηκαν σε λεύκες.

Αργότερα ο θεός Ήλιος ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα, που θεωρήθηκε η προσωποποίηση του ηλιακού φωτός.

*

Ο Ήλιος λοιπόν θεοποιήθηκε από πολλούς λαούς. Δεν είναι περίεργο, αφού χάρις στις  ζωογόνες ακτίνες του υπάρχει ζωή στη Γη. Τα πάντα (σχεδόν) οφείλονται σ’ αυτόν. Ακόμη και σε περιπτώσεις που μπορεί να μη το αντιλαμβανόμαστε τόσο φανερά. Θα σας φανεί περίεργο αν σας πω ότι το αυτοκίνητο κινείται γιατί ο Ήλιος λάμπει, ή ότι όταν ανάβουμε μια ηλεκτρική λάμπα μας φωτίζει ο Ήλιος; Το πετρέλαιο, του οποίου παράγωγο είναι η βενζίνη, σχηματίστηκε πριν εκατομμύρια χρόνια από την σήψη θαλάσσιων μικροργανισμών, πολλοί από τους οποίους δέσμευαν την ηλιακή ενέργεια, κάνοντας την σπουδαία λειτουργία της φωτοσύνθεσης, που ξέρουμε ότι κάνουν όλα τα φυτά, αποθηκεύοντάς την σε οργανικά μόρια που σχηματιζόταν, ως χημική ενέργεια, η οποία με την καύση στον κινητήρα δίνει κίνηση. Ή ο λιγνίτης και ο λιθάνθρακας, που σχηματίστηκαν επίσης πριν εκατομμύρια χρόνια από μεταμόρφωση φυτικής ύλης, που, παρόμοια, δέσμευε την ηλιακή ενέργεια, μετατρέποντάς την σε χημική, με την καύση τους στα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια κινούν τις ηλεκτρογεννήτριες, που παράγουν έτσι ηλεκτρισμό, ο οποίος, αφού φθάσει στο σπίτι μας, ανάβει τη λάμπα. Έτσι μας φωτίζει ο Ήλιος και μάλιστα ένας Ήλιος που έλαμψε πριν τόσα χρόνια!

*

Ο Ήλιος, η Σελήνη, τ’ αστέρια, όπως ξέρετε, έχουν μεγάλη θέση στο λεξιλόγιο των λογοτεχνών και των ποιητών. Τελειώνοντας, θα σας διαβάσω ένα κείμενο, που έγραψε, όχι κάποιος μεγάλος συγγραφέας, αλλά μια άσημη νεαρή κοπέλα** πριν πολλά χρόνια, που, όπως συμβαίνει με πολλούς της ηλικίας της, γράφουν κάτι που συνήθως μένει στο συρτάρι, χωρίς να έχει φθάσει στα μάτια κάποιου αναγνώστη.

 

Ένα γράμμα στον Ήλιο

Αγαπημένε μου Ήλιε,

Δέξου χρυσέ μου ήλιε τις ευχές μου και συμπόνα με, μια πονεμένη καρδούλα. Το παρήγορο για μένα φως σου μη φθονείς να μου το στερήσης. Όσο λάμπεις, όσο ρίχνεις το φως σου, αντανακλώντας τις χρυσές σου ακτίνες στο πτωχικό μου κι’ από  κει μέσ’ την καρδιά μου, με κάνεις να υποφέρω λιγότερο, και να ελπίζω ακόμη πως θα ξημερώσει και για μένα μια ευτυχισμένη μέρα. Ώ! Πόσο πιο όμορφα θα λάμπεις τότε! Εγώ θα είμαι ευτυχισμένη και συ από ψηλά χαρούμενος θα σκορπάς τα πλούσια δώρα σου και θα μοιράζεις στον καθένα την ευτυχία που λαχταρά. Και θα ζούμε ευτυχισμένοι, πόσο αλήθεια ευτυχισμένοι! Μα τώρα φεύγεις καλέ μου ήλιε και μ’ αφήνεις πάλι μόνη, βυθισμένη στις μελαγχολικές μου σκέψεις. Όταν  με το σούρουπο ξεμακραίνεις απ’ τη γη, σέρνοντας μαζί σου και τις τελευταίες σου αχτίδες, αισθάνομαι πως παίρνεις μαζί σου στο αιώνιο ταξίδι σου και τη σκέψη μου μαζί, γιατί με τη δύση σου καμιά χαρά δεν νοιώθω. Όλες οι σκέψεις μου, τα όνειρά μου και οι ελπίδες μου βυθίζονται μαζί σου στη σκοτεινή απελπισιά της νύχτας. Ήλιε μου, χρυσέ μου Ήλιε, συ που είσαι τόσο μεγάλος, τόσο καλός, τόσο ευεργετικός στα πλάσματα της γης, συ που σκορπίζης τόσο πλούσια τους θησαυρούς σου σε όλους, μη μου αρνηθείς τη μικρή χάρι που σου ζητώ. Η μόνη μου χαρά είναι να σε βλέπω να λάμπης στο στερέωμα, εσένα, το αιώνιο πετράδι της Πλάσης, και, φωτίζοντας με το στοργικό σου φως το φτωχικό μου, να με κάνης να βαδίζω το δρόμο της ζωής γεμάτη θάρρος και εμπιστοσύνη στο Δημιουργό, που έπλασε και σένα. Τώρα, τη στιγμή αυτή είμαι βουτηγμένη στη σκοτεινιά και τίποτε άλλο έξω από σένα δεν κατορθώνει να  με χαροποιήση. Τη νύχτα μελαγχολώ περισσότερο.

Η αδελφή σου, η Σελήνη, είναι πάντα λυπημένη, δεν λάμπει, δεν φωτίζει, δεν θερμαίνει σαν και σε. Άφωνη και σιωπηλή, μελαγχολικό στολίδι της νύχτας, σκορπίζει το ωχρό τρεμουλιάρικο φως της στην απέραντη σκοτεινιά. Περιμένω εσένα πάντα  μεγάλε μου Ήλιε, ‘σένα λαχταρώ, ‘σένα αγαπώ περισσότερο από τα πλάσματα του Πλάστη μας. Συ θα  μου φέρης  κάποτε χαρά, συ θα μου δώσης ευτυχία.

 

«Πονεμένη καρδιά»

 

*

 

Ο παρουσιαστής πήρε τον λόγο:

«Θα ακολουθήσει τώρα η απονομή των βραβείων του διαγωνισμού του περιοδικού «Η Επιστήμη για όλους». Οι βραβευθέντες είναι μαθητές Λυκείου που λύσανε όλες τις σπαζοκεφαλιές. Να σημειώσουμε ότι απλές γνώσεις Φυσικής αρκούν για να δοθεί απάντηση σε θέματα που, εκ πρώτης όψεως, φαίνονται ακατόρθωτα. Το ταξιδιωτικό πρακτορείο «Σείριος» προσφέρει στους νικητές μια εκδρομή στον πλανήτη Άρη. Θα πραγματοποιηθεί στην διάρκεια των θερινών διακοπών μια ομαδική εκδρομή με ξεναγό τον ομιλητή μας και συντάκτη της στήλης, ο οποίος θα κάνει τώρα την απονομή αναμνηστικών διπλωμάτων. Στη συνέχεια, μετά το διάλειμμα, θα παρακολουθήσουμε μια προβολή στο πλανητάριο, με θέμα τον Γαλαξία μας. Όσοι θα συμμετάσχουν στο ταξίδι «γύρος του Γαλαξία μας» θα πάρουν μια πρόγευση αυτών που θα δουν με τα ίδια τους τα μάτια».

Ο Γκιούλιβερ ενθουσιάστηκε με το θέαμα των αστεριών του Γαλαξία. Το πλανητάριο τα έδειχνε τόσο ζωντανά, ώστε νόμιζες ότι βρισκόσουν εκεί. Ανυπομονούσε να δει όλα αυτά τα θαυμαστά από κοντά. Το ταξίδι στο Γαλαξία σε λίγο θα άρχιζε.

 

 

 

 

 

 

 

 

** η μητέρα μου.